Umowa przez internet – w czasach wszechobecnej digitalizacji oraz cyfryzacji tylko kwestią czasu było umożliwienie konsumentom zawierania umów na odległość. Konsumenci coraz częściej, szczególnie podczas trwania pandemii COVID-19, decydują się na właśnie taką formę zawarcia umowy z pożyczkodawcą.
Przepis art. 29 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim zastrzega formę pisemną dla umowy o kredyt konsumencki, ale jednocześnie dopuszcza wyjątek od tej reguły, jeśli inną szczególną formę przewidują odrębne przepisy. Tak, więc prawo dopuszcza taką formę, a kwestie jej zwarcia reguluje w art. 5 pkt 13 ustawy o kredycie konsumenckim, wskazując, że umową o kredyt konsumencki zawieraną na odległość jest umowa o kredyt konsumencki zawierana z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, o której mowa obecnie w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta.
Elementy charakterystyczne umowy zawartej przez internet
Elementy definicyjne umów zawieranych na odległość wskazuje art. 2 pkt 1 ustawy o prawach konsumenta. Wymienia on takie elementy jak:
- zorganizowany system zawierania umów na odległość (taki jak popularne popularne portale pożyczkowe);
- brak jednoczesnej, fizycznej obecności stron umowy;
- wyłączne wykorzystanie jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do zawarcia umowy (tj. telefonu lub komputera z dostępem do internetu).
Nad regulacjami dotyczącymi umów zawieranych przez internet pochylił się również ustawodawca unijny w dyrektywie 2008/48/WE przewidując sporządzenie umowy o kredyt w formie papierowej lub na innym trwałym nośniku. Tak, więc pożyczkodawca nie musi doprowadzić do zawarcia „pisemnej” umowy, może to zrobić także przez internet. Zobowiązany jest on wówczas jedynie do udostępnienia dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy na trwałym nośniku.
Warunki konieczne do spełnienia przez pożyczkodawcę, aby umowa zawarta przez internet była wiążąca
Umowa przez internet – zawieranie umów na odległość, często przy korzystaniu ze wzorców umowny nie jest niczym złym i nieakceptowalnym w obrocie prawnym, takie rozwiązania stały się w zasadzie stałym elementem nowoczesnego obrotu prawnego. Takie wzorce znacznie upraszczają i usprawniają obrót, jednakże również uwypuklają nierównowagę stron stosunku prawnego i bywają polem do nadużyć dla profesjonalnego przedsiębiorcy.
W związku z pozostawaniem takiej umowy poza konsensem na pożyczkodawcy ciążą zaostrzone obowiązki informacyjne względem pożyczkobiorcy.
Obowiązek dostarczenia wzorca umownego przed zawarciem umowy przez internet
Jednym z takich obowiązków jest doręczenie wzorca umowy pożyczki, na który wskazuje art. 384 par. 1 k.c. Wzorzec taki wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy (tak aby konsument mógł zapoznać się z jego treścią zanim przystąpi do zawarcia umowy).
Jednoznaczny charakter postanowień umownych – umowa przez internet
Art. 385 par. 2 k.c. wskazuje ponadto na konieczność sformułowania postanowień wzorca w sposób jednoznaczny, zrozumiały i niebudzący wątpliwości. W momencie, kiedy pojawi się w takiej umowie sformułowanie niejasne, konieczna będzie jego wykładnia na korzyść konsumenta (in dubio contra proferentem – wątpliwości tłumaczy się przeciwko autorowi wzorca umownego), a nawet takie postanowienie może nie mieć charakteru wiążącego.
Obowiązek przekazania treści na tzw. Trwałym nośniku
Trybunał Sprawiedliwości wskazuje, jak należy rozumieć sformułowanie trwały nośnik: “trwały nośnik- zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 97/7/WE- powinien gwarantować, że konsument w sposób analogiczny jak w przypadku nośnika papierowego posiada odpowiednie informacje w celu umożliwienia mu w razie potrzeby powołania się na prawa przysługujące mu w transakcjach zawieranych na odległość”. Dalej UOKiK w swoich decyzjach wskazuje, że warunków takich nie spełnia udostępnienie wzorca na stronie internetowej, czy na profilu w ramach bankowości elektronicznej. Taka forma nie gwarantuje trwałości, daje ona możliwość ingerencji w treść wzorca oraz modyfikacji jego postanowień.
Aby nośnik spełniał wymogi trwałości, wymagane jest:
- Umożliwienie przechowywania informacji w niezmienionej formie;
- Zapewnienie, że konsumentowi zostaną przekazane informacje konieczne dla prawidłowego wykonania umowy oraz ewentualnych sposobów odstąpienia od niej;
- Zagwarantowanie dostępu do udostępnionych informacji przez odpowiednio długi czas, minimum przez czas obowiązywania umowy;
- Zapewnienie możliwości odtworzenia informacji w postaci niezmienionej.
Pożyczkodawca może zatem spełnić powyższe wymogi poprzez przesłanie umowy w formacie pdf na wskazany przez nas adres e-mail.
Problematyka przelewu weryfikacyjnego oraz inne trudności dowodowe w procesie związane z zawieraniem umów na odległość
Instytucje pożyczkowe często jako końcowy element weryfikacji czy wyrażenia ostatecznej wiążącej zgody na zawarcie umowy przez internet wprowadzają wymóg wykonania tzw. przelewu weryfikacyjnego. Zwykle przelew ten jest niewielką kwotą np. 1 grosza lub 1 złotego, konieczną, aby zweryfikować dane klienta przystępującego do umowy pożyczki. W teorii taki przelew ma zwiększyć bezpieczeństwo całego obrotu danymi w procesie zawierania umowy pożyczki oraz dać pewną gwarancję dla firmy pożyczkowej, że osoba starająca się o jej udzielenie nie jest oszustem. Poprzez przelew weryfikacyjny instytucje pożyczkowe działające przez internet chcą mieć również potwierdzenie, że klient zapoznał się z umową pożyczki i akceptuje jej treść.
Powyżej wskazane obowiązki informacyjne są narzędziami jak najszerszej ochrony konsumenta, który w stosunku z podmiotem profesjonalnym rynku finansowego znajduję się w dużo słabszej pozycji. Tak, więc przy zawieraniu takiej umowy warto mieć na uwadze poruszone kwestie, aby mieć pewność, że nie staliśmy się ofiarą dysproporcji występujących pomiędzy podmiotami obrotu finansowego.
Umowa pożyczki przez internet a postępowanie przed sądem
Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że przelew weryfikacyjny z indywidualnego rachunku bankowego pożyczkobiorcy stanowi bardzo istotny element umów zawieranych za pośrednictwem internetu, albowiem pozwala na weryfikację tożsamości osoby ubiegającej się o pożyczkę. Samo posiadanie danych osobowych, jak wynika z orzecznictwa, nie stanowi wystarczającego dowodu dla wykazania faktu zawarcia umowy akurat ze wskazywaną jako pozwana osobą w przypadku ewentualnego dochodzenia roszczeń na podstawie umów zawieranych przez internet.
Powodowe instytucje finansowe często również przedstawiają w procesie przelewy weryfikacyjne pochodzące z dat znacznie wyprzedzających datę zawarcia umowy, tak więc również w takiej sytuacji nie sposób przyjąć, że przelew wykonany, dla przykładu 2 lata przed dniem zawarcia umowy pożyczki, był przelewem potwierdzającym warunki zawartej umowy.
Niezależnie od powyższego, pożyczkodawcy, kiedy zdecydują się na proces, a podstawą dochodzenia ich roszczeń jest umowa przez internet przed sądem muszą udowodnić, że umowa została dostarczona pozwanemu przed jej zawarciem oraz że zaakceptował on treść wzorca w formie, na którą powołuje się pożyczkodawca, a co najważniejsze, że udostępniona została mu możliwość realnego wpływu na kształtowanie postanowień umowy pomimo formy zawarcia jej na odległość.
