Dług w ZUS – kiedy się przedawnia?

Przedawnienie długu w ZUS to sprawa która nurtuje wielu dawnych jak i obecnych przedsiębiorców.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną. Do głównych zadań ZUS należy.:

stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych;
wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek.

Składka natomiast jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, celowym, odpłatnym i bezzwrotnym.

Nieopłacone składki prowadzą do powstania długu w ZUS, który może skutkować naliczeniem odsetek za zwłokę, kar pieniężnych oraz nawet skierowaniem sprawy do sądu (co prowadzi do powstania dodatkowych kosztów, takich jak koszty egzekucyjne).

Po jakim czasie przedawnia się dług w ZUS?

Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5–6.

Należy tutaj podkreślić, że ustawa przewiduje pewne wyjątki. Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Kiedy tak naprawdę rozpoczyna się bieg przedawnienia?

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym składki stały się wymagalne. Zakłada się, że momentem wymagalności jest dzień, w którym płatnik miał je opłacić do ZUS-u.

Co przerywa lub zawiesza bieg przedawnienia?

Bieg przedawnienia długów w ZUS może zostać przerwany lub zawieszony. Terminy te mogą brzmieć podobnie, ale oznaczają tego samego. W przypadku przerwania, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym nastąpiło przerwanie. W przypadku zawieszenia, bieg terminu przedawnienia ulega wstrzymaniu do czasu ustania przyczyny zawieszenia. Podsumowując: Po przerwaniu biegu przedawnienia biegnie ono na nowo, natomiast po zawieszeniu biegnie dalej.

W jakich sytuacjach następuje przerwanie biegu przedawnienia?

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych jasno określa czynności prowadzące do przerwania biegu przedawnienia. Mowa tutaj o ogłoszeniu upadłości.

Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu. Natomiast jeżeli ogłoszenie upadłości, nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.

W jakich sytuacjach następuje zawieszenie biegu przedawnienia?

W tym przypadku lista czynności prowadzących do zawieszenia biegu przedawnienia długów w ZUS jest znacznie szersza.

Zawieszenie biegu przedawnienia następuje w przypadku zawarcia umowy o odroczeniu terminu płatności należności z tytułu składek lub rozłożeniu należności na raty, do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty.

Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od pierwszego dnia miesiąca, w którym nastąpiło rozpoczęcie potrąceń ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do ostatniego dnia miesiąca, w którym zakończono potrącenia, lub do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez ZUS postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia objęcia restrukturyzacją należności z tytułu składek, o których mowa w art. 160 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2309), do dnia zapłaty ostatniej raty w przypadku rozłożenia na raty lub do dnia zapłaty w przypadku odroczenia terminu płatności.

Bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 4, ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Czy to oznacza, że po upływie 5 lat ZUS nie może już nic zrobić?

Odpowiedź brzmi: niekoniecznie. ZUS może nadal domagać się zapłaty zaległego długu, nawet jeśli upłynął termin przedawnienia. Jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS o konieczności zapłaty zaległości, możesz złożyć odwołanie do sądu. W odwołaniu powinieneś podnieść zarzut przedawnienia roszczenia.

Przedawnienie, a umorzenie- po jakim czasie ZUS umarza długi?

ZUS może umorzyć dług w całości (w tym przypadku umarzane są również odsetki za zwłokę, koszty upomnienia, koszty egzekucyjne czy inne dodatkowe opłaty) lub w części, jeśli uzna, że dłużnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej lub zajdzie przesłanka całkowitej nieściągalności.

Całkowita nieściągalność należności następuje, gdy:

dłużnik zmarł i nie pozostawił majątku, który pozwala na uregulowanie zadłużenia, ani nie posiada spadkobierców lub innych następców prawnych;
sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej lub umorzył postępowanie upadłościowe, ze względu na brak majątku należącego do dłużnika, który umożliwiłby przeprowadzenie takiego postępowania;
nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, który pokryłby należności z tytułu składek, a sam dłużnik nie posiada spadkobierców, wspólników lub innych następców prawnych;
w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub w umorzonym postępowaniu upadłościowym nie uzyskano kwoty wystarczającej do tego, żeby pokryć należności;
wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;
istnieje pewność, że w postępowaniu egzekucyjnym nie zostanie odzyskana kwota przekraczająca wysokość wydatków egzekucyjnych.

Natomiast poprzez trudną sytuację finansową i rodzinną rozumie się sytuacje, gdy:

opłacenie należności przez dłużnika pozbawi go (jak i jego rodziny) możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,
dłużnik opiekuje się osobą przewlekle chorą lub sam przewlekle choruje i nie może podjąć z tego tytułu pracy
klęska żywiołowa (lub inne nadzwyczajne zdarzenie) spowodowały, że dłużnik utracił majątek niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej, a opłacenie należności z tytułu składek mogłoby doprowadzić do całkowitego upadku prowadzonej działalności.

Należy tu podkreślić, że jest to charakter uznaniowy. ZUS może, ale musi umorzyć należności z tytułu składek.

Po jakim czasie przedawnia się dług w ZUS?

Dług w ZUS przedawnia się co do zasady po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Należy jednak uważać na wyjątki związane z należnościami związanymi z zastawem czy hipoteką a także czy w sprawie doszło do przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia.

Od kiedy liczyć termin biegu przedawnienia długu w  ZUS?

Termin przedawnienia składek należy liczyć od dnia wymagalności roszczenia, czyli od dnia kiedy ta składka miała zostać zapłacona.

Czy ZUS umarza długi z tytułu nieopłaconych składek?

ZUS może umorzyć dług w całości (w tym przypadku umarzane są również odsetki za zwłokę, koszty upomnienia, koszty egzekucyjne czy inne dodatkowe opłaty) lub w części, jeśli uzna, że dłużnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej lub zajdzie przesłanka całkowitej nieściągalności.

Jeśli masz długi w ZUSIE, powinieneś jak najszybciej je uregulować. Nie mniej jednak, jeśli nieopłacone składki dotyczą okresów wcześniejszych niż ostatnie 5 lat, istnieje możliwość, że nastąpiło przedawnienie długu zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Bardzo ważne jest, aby sprawdzić, czy nie doszło do zawieszenia lub przerwania biegu przedawnienia. Dlaczego? Bo może się okazać, że dług wcale nie jest przedawniony, co może doprowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji.