Skarga pauliańska to narzędzie służące protekcji wierzyciela na wypadek, gdy dłużnik okaże się niewypłacalny. Aby wnieść powództwo ze skargi pauliańskiej, muszą zostać spełnione szczególne warunki. Sam stan niewypłacalności dłużnika nie stanowi podstawy do wniesienia pozwu. W jakim wypadku wierzyciel może posłużyć się skargą pauliańską? Czy dłużnik może oddalić powództwo? Na te na i wiele innych pytań odpowiadamy w dalszej części artykułu.
Czytaj również: Skarga pauliańska – sytuacja wierzyciela pauliańskiego a upadłość konsumencka dłużnika
Czym dokładnie jest skarga pauliańska?
Skarga pauliańska jest instytucją, której celem jest zapewnienie ochrony interesów wierzyciela. Narzędzie to znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy dłużnik jest nieuczciwy i stara się „wyzbyć” swojego majątku, by uniknąć egzekucji.
Art. 527 k.c. brzmi:
§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Zgodnie z tym skarga pauliańska stosowana jest w momencie, gdy:
- dłużnik stał się niewypłacalny lub wypłacalny w mniejszym stopniu;
- osoba trzecia przejęła majątek dłużnika;
- wierzytelność ma wartość pieniężną;
- zarówno dłużnik wyzbywający się majątku. jak również osoba, która go kupiła, mieli świadomość, że jest to działanie na niekorzyść wierzyciela (wyjątkiem jest darowizna).
Kiedy skarga pauliańska nie działa? Analogicznie, jeśli nie zostały spełnione odpowiednie warunki. Dodatkowo każde roszczenie ma przypisany termin przedawnienia i nie inaczej jest w przypadku skargi pauliańskiej. Wierzyciel ma 5 lat na wytoczenie powództwa (art.543 k.c.).
Przykład skargi pauliańskiej
Pan Adam zaciągnął kredyt na kwotę 50 tys. zł. Na skutek nieszczęśliwych wydarzeń utracił on stałe źródło dochodu, co skutkowało opóźnieniem w spłacie rat kredytu. Wynajęta przez bank firma windykacyjna nie była w stanie wyegzekwować długu, w związku z czym wszczęto postępowanie sądowe. Sprawa została opatrzona tytułem wykonawczym, a niedługo po tym Pan Adam dowiedział się o wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Chcąc uniknąć zajęcia majątku, Pan Adam przepisał swój majątek na syna, który zgodził się na takie przedsięwzięcie. W takim wypadku egzekucja majątku Pana Adama okazała się bezskuteczna, a bank skorzystał ze skargi pauliańskiej.
Skarga pauliańska po śmierci dłużnika
Co, jeśli dłużnik nieoczekiwanie zmarł, zostawiając swój majątek w spadku? Gdy spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, staje się odpowiedzialny za długi spadkowe tylko do wartości majątku spadku, jaką wykazano w inwentarzu. Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek, a zmarły dłużnik pozostawił po sobie tylko długi, wierzyciel nie może dochodzić roszczenia.
Oddalenie skargi pauliańskiej
Najlepszym rozwiązaniem na uniknięcie skargi pauliańskiej jest oczywiście konsekwentne spłacanie zobowiązania. Jeśli z jakichś powodów dłużnik nie jest w stanie na bieżąco regulować wierzytelności, w pierwszym kroku warto podjąć rozmowę z wierzycielem.
Na etapie postępowania sądowego obrona przed skargą pauliańską jest niestety trudna i nie gwarantuje sukcesu. Niezbędne jest przy tym wsparcie fachowca, gdyż dłużnik obciążony jest tzw. domniemaniem prawnym. Oddalenie skargi polega wówczas na udowodnieniu, że nie zostały spełnione warunki pozwalające na uwzględnieniu powództwa.
Skarga pauliańska a dalsza sprzedaż
Jeśli nabywca majątku dłużnika był z nim w bliskich stosunkach, wówczas to dłużnik musi udowodnić, że jego działanie nie miało na celu wyrządzić krzywdy wierzycielowi. W sytuacji, gdy dłużnik przekazał mienie za darmo (np. w darowiźnie) i osoba trzecia nie wiedziała o problemach dłużnika, wierzyciel ma prawo żądać unieważnienia takiej transakcji.
Skarga pauliańska czy ktoś wygrał? Z naszej praktyki wynika, że pozew jest najczęściej przez sąd uwzględniany. Jeśli sprawa spełnia kryteria, na podstawie których wierzyciel wniósł skargę pauliańską, wyrok jest w większości przypadków jasny.
Skarga pauliańska kogo pozwać?
Powództwo ze skargi pauliańskiej wytoczone jest przeciwko osobie trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową. Jeśli jednak osoba trzecia rozporządziła majątkiem, przekazując go kolejnej osobie, wierzyciel występuje przeciwko osobie, na rzecz której nastąpiło rozporządzenie.
Jak obalić skargę pauliańską?
Obrona przed skargą pauliańską to niełatwe zadanie. Dłużnik przy pomocy specjalisty musi przekonać sąd, że wierzyciel nie miał podstaw, by wytoczyć pozew.
Jak odwołać się od skargi pauliańskiej?
Osoba trzecia może zwolnić się z obowiązku wydania rzeczy wierzycielowi, spłacając cały dług dłużnika. Jednocześnie pozbywa się tym samym roszczenia wobec dłużnika.
Czy banki stosują skargę pauliańską?
Instytucje finansowe mają prawo wystąpić ze skargą pauliańską. W praktyce jednak chętniej sprzedają dług innemu podmiotowi, rezygnująć z czasochłonnego dochodzenia roszczenia.
Jak długo trwa proces skargi pauliańskiej?
Czas trwania procesu skargi pauliańskiej może wynosić od kilku miesięcy do kilku lat, a dokładny czas zależy m.in. od indywidualnych okoliczności. Skarga pauliańska należy do skomplikowanych spraw.
Bibliografia:
- Kołacz G., Skarga pauliańska, Kraków, 2019
