Blokada środków na rachunku, z którą powiązana jest również blokada konta, to duży problem nie tylko dla przedsiębiorców, ale również dla osób fizycznych, których rachunki zostały zablokowane z uwagi na np. podejrzenie oszustwa lub innego przestępstwa. Wielu z was zastanawiam się co w sytuacji kiedy blokada środków i blokada konta okaże się niezasadna i znacznie utrudni codzienne funkcjonowanie lub płatności kontrahentom.
Dlatego w niniejszym artykule poruszymy kwestie możliwości uzyskania odszkodowania od banku lub Skarbu Państwa za zablokowanie środków znajdujących się na koncie lub dokonaniu blokady rachunku bankowego. Wskażemy czy uzyskanie takiego odszkodowania jest w ogóle możliwe i jakie warunki należy spełnić, aby uzyskanie takiego odszkodowania okazało się realne.
Odpowiedzialność banku za dokonanie blokady rachunku bankowego
Banki jako instytucje finansowe mają obowiązek ochrony środków zgromadzonych na rachunkach bankowych swoich klientów, jednak często w sytuacjach kiedy podejrzewają, że środki te są zagrożone tj. z uwagi na bezpieczeństwo transakcji, a nawet że środki zgromadzone na rachunku mogą pochodzić z przestępstwa lub być przedmiotem oszustwa dokonują blokady środków oraz rachunku.
Jednak w tym miejscy należy wspomnieć, że na banku ciąża pewne obowiązku informacyjne związane z podejrzeniem wykorzystywania działalności banku w celach przestępczych.
Jak wskazuje art. 106a par. 1 prawa bankowego – w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia, że działalność banku jest wykorzystywana w celu ukrycia działań przestępczych lub dla celów mających związek z przestępstwem skarbowym lub innym przestępstwem niż przestępstwo, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 Kodeksu karnego – bank zobowiązany jest zawiadomić o tym prokuratora, Policję albo inny właściwy organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego.
Wspomniany artykuł 106 wyjaśnia jednocześnie, że taka blokada nie może trwać dłużej niż 72 godziny oraz, że bank nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, która może wyniknąć z wykonania w dobrej wierze obowiązków określonych w ust. 3-5 (tutaj opisane są obowiązki związane z blokadą środków na rachunku). W takim przypadku, jeżeli okoliczności, o których mowa w ust. 3-5, nie miały związku z przestępstwem lub ukrywaniem działań przestępczych, o których mowa w ust. 1, odpowiedzialność za szkodę wynikłą z dokonania blokady środków na rachunku ponosi Skarb Państwa.
Czy można żądać odszkodowania od banku za blokadę środków na rachunku bankowym?
Jak wynika z powyższych regulacji – odszkodowania możesz domagać się zarówno od banku jak i skarbu państwa, jeżeli blokada na twoim rachunku trwa dłużej nic 72 godziny. Jeżeli chcesz domagać się odszkodowania za blokadę na rachunku w procesie będziesz musiał wykazać tzw. „utracone w ten sposób korzyści”, a więc to jak finansowo blokada ta wpłynęła na twoje funkcjonowanie i nie chodzi tutaj o fakt niemożności obracania tymi pieniędzmi, a o utracone w ten sposób korzyści.
Jest to bardzo trudne i w wielu przypadkach może okazać się nieopłacane finansowo. Dla przykładu – środki, które były w blokadzie np. przez okres 80 godzin, mogły w tym czasie znajdować się na lokacie, gdzie rósłby procent, jednak czy procent uzyskany przez te 80 godzin byłby na tyle duży, że warto by o niego pozywać? Tutaj należy w dość precyzyjny sposób wywarzyć korzyści płynące z takiego powództwa w stosunku do właśnie tych utraconych korzyści.
Wielu z was zastanawia się również jakiej wysokości odszkodowania w takiej sytuacji można domagać się od banku i tutaj nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jest to bardzo indywidualna kwestia, która wymaga każdorazowo odrębnej analizy, ponieważ wysokość takiego odszkodowania będzie zależała od wielu czynników, takich jak np. czas blokady oraz wysokość utraconych w ten sposób korzyści.
Utracone korzyści, a zasada adekwatności
Jak już zostało wyżej wspomniane, możesz domagać się odszkodowania za blokadę rachunku zarówno od banku jak i skarbu państwa, jeżeli trwa ona dłużej niż 72 godziny – jednak tylko w teorii, gdyż w praktyce, jest to bardzo trudne dowodowo.
Przygotowując się do takiego procesu, musisz precyzyjnie wykazać twoje utracone w wyniku blokady środków w rachunku korzyści, a więc to co mogłeś zyskać, jeżeli tej blokady w danym okresie by nie było. Nie wystarczy zatem sam fakt niemożności dysponowania rachunkiem i zgromadzonymi tam środkami, a o to co mogłeś zyskać, gdybyś tymi środkami mógł realnie dysponować. Z zasadą utraconych korzyści mamy do czynienia, gdy z powodu dokonania blokady nie powiększyłeś swojego majątku, a mogłeś się tego spodziewać z dużą dozą prawdopodobieństwa, graniczącą z pewnością.
Dla przykładu przedsiębiorca, który jest inwestorem, mógłby wskazać, że z powodu blokady rachunku nie mógł wziąć udziału w inwestycji, która w perspektywie roku dawał mu możliwości zysku rzędu 200 tys. zł. Jednak w tej sytuacji ten zysk jest również czysto hipotetyczny i taka argumentacja również mogłaby nie być przekonująca dla sądu. W takim przypadku nie będzie mogła mieć również zastosowania zasada adekwatności, ponieważ realnie to na przedsiębiorcy ciąży ryzyko biznesowe, a bank jest jedynie zobowiązany do prowadzenia rachunku i zabezpieczenia środków.
Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania, wskazać należy, że chociaż uprawnienie do żądania odszkodowania przysługuje w sytuacji dokonania blokady środków na rachunku bankowym, to proces taki obciążony będzie bardzo dużym ryzykiem związanym z trudnościami po stronie dowodowej w wykazaniu tzw. utraconych korzyści, a finalnie w całym rozrachunku może okazać się zwyczajnie nieopłacalnym dla właściciela rachunku.
