Skutki podatkowe a umorzenie długu to temat, o którym rzadko się myśli, gdy pojawia się możliwość zwolnienia z długu. Niestety w wielu sytuacja umorzenie długu traktowane jest jako dochód, z którego należy się rozliczyć. Z artykułu dowiesz się między innymi, dlaczego dłużnik musi wykazać przychód z tytułu zwolnienia z długu i w jakich sytuacjach przychód jest opodatkowany.
Czytaj również: Umorzenie długów-kiedy jest możliwe?
Wpływ umorzenia zobowiązań na podatek dochodowy
Temat dotyczący opodatkowania długu nie należy do prostych, dlatego nic dziwnego, że można usłyszeć się na ten temat różne opinie. Zagadnienie to reguluje m.in. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (inaczej Ustawa o CIT). Z art. 7 ust. 1 dowiadujemy się, że:
Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód stanowiący sumę dochodu osiągniętego z zysków kapitałowych oraz dochodu osiągniętego z innych źródeł przychodów.
Pytanie brzmi: co to ma wspólnego z długiem? W tym kontekście dług można zdefiniować jako wzbogacenie się. Po umorzeniu zobowiązania dłużnik uzyskuje bowiem przysporzenie majątkowe. Jeśli dług zostanie umorzony, to znaczy, że dłużnik zachowa pewną sumę pieniędzy, która w takim rozumieniu stanowi przychód. Wbrew definicji samo zwolnienie z długu nie oznacza jeszcze, że dłużnik poniesie konsekwencje podatkowe.
Zobowiązanie należne i przedawnione
Umorzenie wierzytelności nie zawsze jest opodatkowane. Kluczowe jest to, w jaki sposób wierzyciel anulujący dług ujął zobowiązanie w umowie. Zadłużenie może być określone jako przychód należny lub przedawniony.
Dług przedawniony to, jak wskazuje nazwa, dług, którego wierzyciel nie ma prawa dochodzić na drodze prawnej. Oczywiście każda wierzytelność przedawnia się po upływie określonego czasu. Jeśli jednak wierzytelność zostanie odpisana w umowie jako przedawniona, jest ona co do zasady zwolniona z podatku. Mniej korzystna dla dłużnika jest sytuacja, w której umarzana wierzytelność zostanie zarachowana jako przychód należny. Wówczas wierzytelność ta będzie traktowana jako koszt podatkowy.
Art. 23 ust. 1 pkt 41 ustawy PIT:
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio na podstawie art. 14 przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, przychód z działalności gospodarczej zostały zarachowane jako przychody należne – do wysokości zarachowanej jako przychód należny
Jak wygląda umorzenie długu?
Przede wszystkim zwolnienie z długu to czynność, którą muszą zaakceptować obie strony, o czym świadczy art. 508 k.c.: zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Za przykład służy następująca sytuacja:
Początkująca firma pożyczyła od banku 50 000 złotych jako kredyt na rozwinięcie swojego biznesu. Kredyt ten miał być spłacony w ciągu pięciu lat, z określonymi ratami co miesiąc. Po trzech latach firma napotkała trudności finansowe i nie była w stanie kontynuować spłaty kredytu. Bank przeprowadził dokładną analizę sytuacji finansowej firmy i doszedł do wniosku, że firma nie będzie w stanie spłacić pozostałej kwoty kredytu. W wyniku tej analizy, bank i firma zawarły oficjalne porozumienie w formie umowy, w której bank zgodził się na umorzenie pozostałej części kredytu, czyli 20 000 złotych.
Rozważmy mniej korzystny scenariusz i załóżmy, że bank ujął zobowiązanie jako dług należny. Wobec tego firma obciążona została podatkiem od umorzonego długu. Jako że 20 000 zł jest przychodem firmy, suma ta traktowana jest jako przychód opodatkowany, z którego właściciel firmy zobowiązany jest się rozliczyć.
Umorzenie odsetek a podatek dochodowy
Odsetki naliczane za opóźnienie w spłacie same w sobie nie są opodatkowane. Dłużnik musi się z nich rozliczyć dopiero wtedy, gdy są one opłacone. Jeśli odsetki zostały naliczone, ale ich nie opłacono, nie podlegają one opodatkowaniu. Dotyczy to zarówno usług, od których należy odciągnąć podatek, jak również umorzonych zobowiązań (w tym kredytu). Wyjątek stanowią umorzone pożyczki z Funduszu Pracy.
Kwestię tę reguluje art. 23 ust. 1 pkt 32 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Ustawa PIT):
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów).
Kiedy umorzony kredyt nie jest opodatkowany?
Na ogół umorzenie części kredytu objęte jest podatkiem dochodowym. Zmniejszenie zobowiązania jest źródłem korzyści dla kredytobiorcy, gdyż nie jest on zobowiązany do spełnienia świadczenia. Natomiast zwróćmy uwagę, że zgodnie z Ustawą CIT do przychodów nie zalicza się zobowiązań umorzonych w związku z:
- przymusową restrukturyzacją banku w rozumieniu Ustawy o Bankowym Funduszy Restrukturyzacyjnym lub restrukturyzacją przeprowadzaną na podstawie odrębnych ustaw;
- bankowym postępowaniem upadłościowym;
- bankowym postępowaniem ugodowym.
Kiedy nie można zwolnić z długu?
Umorzenie długu możliwe jest tylko wobec zobowiązań, którymi można zarządzać. Oznacza to, że wierzyciel nie może umorzyć długu powstałego na podstawie:
- prawa odkupu,
- prawa dożywocia;
- prawa pierwokupu.
Jeśli w umowie pojawia się któreś z powyższych zastrzeżeń, jest to równoznaczne z tym że dana wierzytelność jest niezbywalna i niepodzielna.
Czy umorzenie długu podlega opodatkowaniu?
Opodatkowaniu podlegają tylko zobowiązania należne. Informacje na ten temat znajdują się w umowie, na podstawie której doszło do umorzenia długu.
Czy umorzona pożyczka jest przychodem podatkowym?
Zarówno kwota umorzonej pożyczki (kredytu), jak i umorzone odsetki stanowią przychód, który podlega opodatkowaniu.
Czy umorzone odsetki stanowią przychód podatkowy?
Odsetki uznane są jako koszt podatkowe dopiero wtedy, gdy są opłacone. Naliczone, ale niezapłacone odsetki nie są opodatkowane.
Czy umorzenie należności jest kosztem podatkowym?
Jeśli należność została ujęta jako zobowiązanie przedawnione, dłużnik nie musi odprowadzać podatku. Opodatkowaniu podlegają tylko zobowiązania należne.
Skutki podatkowe a umorzenie długu to złożony temat. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości w tej sprawie, skontaktuj się z fachowcem.
Bibliografia:
- Banach A., Skutki podatkowe umorzenia wierzytelności, [w:] „Studenckie zeszyty naukowe”, 2018, dostępne online: [https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=721112]
