Ostatnie znaczące podwyżki stóp procentowych natchnęły kredytobiorców złotówkowych do szukania sposobu na radzenie sobie z rosnącymi w zastraszającym tempie ratami kredytu. Tym bardziej, że sądy powszechne unieważniają jedna po drugiej, jeżeli chodzi o umowy kredytów frankowych. Pojawia się więc pytanie, czy sytuacja kredytobiorców złotówkowych może być podobna do tej, w której znaleźli się kredytobiorcy frankowi, którzy rozpoczęli dokonywanie analiz swoich umów po znaczącym wzroście kursu franka szwajcarskiego. Kredytobiorcy złotówkowi również zaczynają odczuwać skutki wzrostu stóp procentowych, tak więc wskazać należy, że i w umowach złotówkowych mogą znajdować się mechanizmy podobne do tych, które doprowadziły do unieważnienia umów kredytów frankowych.
- WIBOR za sprawą unijnego rozporządzenia w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne (tzw. rozporządzenie BMR) miały zostać zreformowane do końca 2021 roku;
- Komisja Europejska wykazała, że wskaźniki te są podatne na manipulacje i przygotowała przepisy, które mają sprawić, że będą bardziej przejrzyste i uczciwe;
- Jakie będą skutki usunięcia takiego wskaźnika?
To może Ci się spodobać: 10 sposobów jak pozbyć się długów
Problem kredytów frankowych – o co tak naprawdę chodzi?
Większość opinii publicznej błędnie interpretuje problem kredytów frankowych przez pryzmat rosnącego kursu franka, jednakże nie w tym rzecz. Podstawą unieważnienia umów kredytów frankowych był mechanizm pozwalający na jednostronne ustalanie przez bank kursu kupna-sprzedaży franka szwajcarskiego. Umowa kredytu w przypadku umów frankowych jest zatem konstruowana w ten sposób, że wysokość wypłaconego kredytobiorcom kapitału i wysokość spłacanych rat jest uzależniona od kursu złotówek do franka szwajcarskiego. Umowy frankowe unieważniane są więc z uwagi na obecność w ich treści postanowień pozwalających bankom na tworzenie samodzielnie tabel kursowych oraz ustalania, jaki jest stosunek franka do złotego i odwrotnie. Kurs ten jest więc ustalany jednostronnie i arbitralnie przez kredytodawcę, co więcej banki nie trzymają się żadnych miarodajnych kryteriów.
WIBOR w umowach kredytów złotówkowych jako czynnik niemiarodajny
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na zastosowaną przy ustalaniu oprocentowania kredytu stopę referencyjną WIBOR. Stawka ta może przybrać różne formy, a najpopularniej stosowanymi są stawki 3M oraz 6M. Kwestia ta ma istotne znaczenie z punktu widzenia ustalenia wysokości zobowiązania poprzez rachowanie wpłat dokonywanych przez kredytobiorców oraz wyliczenia ich zobowiązania. Wskazać należy, że WIBOR za sprawą unijnego rozporządzenia w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne (tzw. rozporządzenie BMR) miały zostać zreformowane do końca 2021 roku.
Czym jest WIBOR? Czy WIBOR zostanie zlikwidowany?
Wyjaśniając więc – WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) to średnie oprocentowanie kredytów na polskim rynku międzybankowym. Komisja Europejska wykazała, że wskaźniki te są podatne na manipulacje i przygotowała przepisy, które mają sprawić, że będą bardziej przejrzyste i uczciwe. Zmiany spowodowały, że od 1 stycznia 2020 r. nie było można stosować w nowo zawieranych umowach wskaźników, które nie będą autoryzowane przez unijne instytucje finansowe. Po 2021 roku zaś stawka WIBOR miała zostać zlikwidowana – o ile ich administratorzy nie dostosują ich do nowych wymogów lub mogą też zostać zastąpione przez inne wskaźniki.
Co więcej, rozporządzenie unijne zakłada, że obowiązujący wskaźnik musi odzwierciedlać realne transakcje na rynku międzybankowym. WIBOR tymczasem obrazuje tylko deklaracje banków, po jakiej cenie skłonne byłyby sobie pożyczać złotówki, tak więc podkreślić należy, że stawka ta ustalana jest w oparciu o deklaracje, nie natomiast tak jak powinno mieć to miejsce w oparciu o rzeczywiste transakcje. Zwrócić należy uwagę, że tak ukształtowany wskaźnik pozostawia szerokie pole do stosowania manipulacji przez banki w celu zwiększenia swoich zysków – zawyżenie wskaźnika referencyjnego choćby tylko w dniu, w którym następuje spłata rat kredytu, może zagwarantować bankowi dodatkowy zysk.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż banki uczyniły sobie warunki do stosowania powyższych działań, chociażby przez członkostwo w Związku Banków Polskich. Do ZBP należą wiodące banki w Polsce, mając tym samym realny wpływ na proces kształtowania wysokości transakcji międzybankowych. Okoliczność ta obala mit obiektywności wskaźnika WIBOR, a jego stosowanie zaburza równowagę kontraktową stron stosunku zobowiązaniowego – kredytobiorcy stają się poddani dowolności i arbitralnym decyzjom banków w określeniu wysokości ich zobowiązania, co należy uznać za niedopuszczalne.
Zastąpienie wskaźnika WIBOR
Z uwagi na powyższe postuluje się, iż WIBOR jako wskaźnik niereprezentatywny musi zostać zastąpiony innym wskaźnikiem zgodnym z rozporządzeniem i autoryzowanym przez unijne instytucje. Rozporządzenie wskazuje jednoznacznie – wskaźnik, na którym oparte jest oprocentowanie kredytu, powinien być określany w sposób zwięzły, niepozostawiający pola do manipulacji. Tak więc wskaźnik referencyjny taki, jaki został zastosowany w umowach kredytów złotówkowych, a więc wskaźnik oparty na nieweryfikowalnych deklaracjach banków, winien zostać usunięty z umowy kredytu, jako niezgodny z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Wskaźnik WIBOR nie oddaje realiów rynku i jako taki sprzeczny jest z przepisami prawa, co rodzi konieczność uznania umowy za nieważną na podstawie art. 58 k.c.
Skutki usunięcia WIBOR z umów kredytowych
Można więc zauważyć podobieństwo mechanizmów stosowanych przy umowach frankowych oraz umowach złotówkowych, gdyż oba wskaźniki niejako podatne były na manipulacje oraz zostały ustalane jednostronnie przez silniejsze podmioty rynków finansowych. Tak więc nasuwa się wniosek, że i z umów kredytów złotówkowych postanowienia o stawce WIBOR na tych samych zasadach jak wskaźnik kursowy w umowach frankowych winien zostać usunięty. Taka procedura spowoduje powstanie sytuacji, w której z kredytu zniknie oprocentowanie, a kredytobiorca spłacić będzie musiał jedynie kapitał oraz ewentualne opłaty pozaodsetkowe lub marżę, jeżeli zgodne są one z przepisami prawa.
