Skarga pauliańska w upadłości konsumenckiej jest stosunkowo często wykorzystywaną przez syndyków instytucją. To o czym należy pamiętać przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, a nawet przed dokonaniem rozporządzeń swoim majątkiem, jest fakt, że w późniejszym czasie takie czynności mogą zostać uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
Skarga pauliańska – istota instytucji
Skarga pauliańska jest regulowana przepisami Kodeksu Cywilnego. Celem skargi pauliańskiej jest ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika. Skargę pauliańską wykorzystuje się przede wszystkim w sytuacji w której wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W takim przypadku każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego. Co ważne, skarga pauliańska będzie miała zastosowanie także w sytuacji, w której dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.
Przy ocenie czy dana czynność dłużnika dokonana została z pokrzywdzeniem wierzycieli, bierze się pod uwagę to, czy wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Choć Kodeks Cywilny nie zawiera definicji niewypłacalności, to w tym wypadku możemy posiłkować się definicją niewypłacalności wskazaną w art. 11 ustawy Prawo upadłościowe. Zgodnie z nim dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. W związku z tym ustawa przewiduje domniemanie, które określa, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Jak wygląda skarga pauliańska na przykładzie?
Małżeństwo Jan i Halina byli właścicielami nieruchomości – działki położonej w jednej z nadmorskich miejscowości. Jan i Halina posiadali także zobowiązanie wobec Banku w wysokości 100.000 zł, które zostało stwierdzone prawomocnym nakazem zapłaty. Niedługo potem zawarta została, w formie aktu notarialnego, umowa darowizny nieruchomości – działki pomiędzy Janem i Haliną a ich małoletnimi dziećmi Patrykiem i Justyną. W ten sposób Jan i Halina pozbyli się swojego majątku i wierzyciel (w tym przypadku Bank) nie może przeprowadzić egzekucji komorniczej. W takiej sytuacji, wytoczenie powództwa pauliańskiego o uznanie za bezskuteczną względem wierzyciela – Banku umowy darowizny zawartej pomiędzy Janem i Haliną a ich dziećmi, byłoby jak najbardziej uzasadnione. Po uznaniu przez sąd skargi pauliańskiej za zasadną, Bank – pomimo, że Jan i Halina nie są już właścicielami nieruchomości – będzie mógł wnioskować o przeprowadzenie egzekucji z tejże nieruchomości. Z kolei środki uzyskane ze wszczętej egzekucji będą przekazane na rzecz wierzyciela – Banku.
Upadłość konsumencka – kto i kiedy może wystąpić ze skargą pauliańską?
Prawo do uznania czynności dłużnika za bezskuteczną przysługuje nie tylko wierzycielowi, ale również syndykowi. Z chwilą ogłoszenia przez Sąd upadłości danego dłużnika uprawnienie to będzie przysługiwało wyłącznie syndykowi, który reprezentuje wszystkich wierzycieli. Należy również pamiętać, że w swych działaniach syndyk jest ograniczony czasowo.
Jak stanowi art. 534 Kodeksu Cywilnego:
„Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności”.
Wyżej wskazany pięcioletni termin jest tak zwanym terminem zawitym. Oznacza to, że z jego upływem roszczenie wygasa.
Drugim z terminów jest termin dwuletni, określony przez ustawę Prawo upadłościowe w art. 132 ust. 3:
„Nie można żądać uznania czynności za bezskuteczną po upływie dwóch lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. Termin ten nie ma zastosowania, gdy żądanie uznania czynności za bezskuteczną zgłoszone zostało w drodze zarzutu”.
Zarówno pięcioletni, jak i dwuletni termin biegnie niezależnie od siebie. Pamiętać jednak należy, że dla skutecznego zaskarżenia przez syndyka dokonanej przez dłużnika czynności prawnej, niezbędnym jest zachowanie każdego z tych terminów. Ostatnie zdanie ustępu 3 art. 132 Prawa upadłościowego wskazuje, że dwuletni termin nie będzie miał zastosowania w sytuacji gdy syndyk będzie żądał uznania czynności za bezskuteczną w drodze zarzutu. W tym przypadku zastosowanie miał będzie pięcioletni termin z art. 534 Kodeksu Cywilnego.
Pamiętaj! Zanim złożysz wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, skonsultuj się ze specjalistą, który oceni, czy w Twoim przypadku syndyk po ogłoszeniu upadłości będzie mógł żądać uznania za bezskuteczną dokonaną przez Ciebie czynność prawną. Pozwoli Ci to uchronić się przed możliwymi, negatywnymi konsekwencjami takiej czynności.
